Đây Là Phương Pháp Tiêm Tế Bào Gốc Chữa Bệnh Khớp Gối?

Hôm nói chuyện trên chùa về đau khớp gối, có quý vị hỏi tôi có nên chích tế bào gốc vào khớp gối hay không vì nghe nói “chích vào sẽ hết đau và mau lành bệnh“. Tôi viết bài này để cập nhật các trị liệu tế bào gốc chữa đau khớp.

Tế Bào Gốc Là Gì?

Tế bào gốc là tế bào sinh học có khả năng phát triển thành các loại tế bào khác trong cơ thể (khả năng biệt hoá). Tất cả các tế bào trong cơ thể chúng ta ví dụ như tóc, da, xương đều bắt nguồn từ tế bào gốc.

Có 4 loại tế bào gốc thông dụng là tế bào gốc trưởng thành, tế bào gốc phôi, tế bào gốc thai, và tế bào gốc vạn năng (iPS). Trong trị liệu và thí nghiệm, tế bào gốc trung mô (Mesenchymal stem cell, MSC) là loại thường lấy nhất do có nhiều trong xương và mỡ. Hiện nay, tế bào gốc trung mô còn được sản xuất từ tế bào gốc vạn năng.

Mỗi ngày cơ thể chúng ta cần hàng triệu triệu tế bào mới để thay thế các tế bào chết. Khi một nơi trên cơ thể chúng ta bị tổn thương hay hao mòn, như bên trong thành ruột hay lớp da bên ngoài, các tế bào gốc sẽ phát triển thành các tế bào thay thế, đảm bảo cơ thể chúng ta tiếp tục vận hành.

Chính vì đặc điểm kỳ diệu này mà tế bào gốc đã trở thành niềm hứng khởi và đam mê cho các chuyên viên ngành Y, nhất là trong lĩnh vực chống lão hoá, ung thư, đau nhức khớp, và y khoa phục hồi tái tạo.

Vì Sao Chúng Ta Bị Đau Khớp

Có trên một trăm dạng viêm khớp có thể khiến cho chúng ta bị đau và giảm chức năng vận động. Điểm chung của tất cả các bệnh khớp là tổn thương của lớp sụn bảo vệ ở chỏm đầu xương, từ từ dẫn đến bào mòn lớp sụn, và hai xương ở giữa khớp sẽ đụng vào nhau khiến chúng ta bị đau, thay vì có lớp sụn bảo vệ. Tương tự như bánh xe bị mòn lốp, khiến niềng xe chạm vào mặt đường chạy kêu ken két.

Viêm khớp do thoái hoá (OA = osteoarthritis) là loại viêm khớp thông dụng nhất do tuổi tác. Tuy nhiên, những phát hiện gần đây cho thấy viêm khớp OA không chỉ đơn giản là tuổi tác mà còn nhiều yếu tố khác ảnh hưởng đến như các bệnh mạn tính, cân nặng, giới tính. Các liên kết thụ thể dạng viêm như IL-1b, TNF-alpha, hay IL-6 đều tăng trong viêm khớp dạng này.

Dùng Tế Bào Gốc Chữa Viêm Khớp Thế Nào?

Vì tế bào gốc có thể phát triển thành nhiều tế bào khác nhau nên trên lý thuyết, dùng tế bào gốc để chữa viêm khớp, nhất là giúp tái tạo lớp sụn bị tổn thương, là một ý tưởng hay.

Tuy nhiên, tế bào sụn (chondrocyte) phát triển phức tạp hơn chúng ta nghĩ. Các tế bào sụn chỉ chiếm khoảng 5% phần sụn khớp, phần còn lại của sụn khớp gồm collagen, chất kết nối, nước, và chất nhờn.

Tế bào sụn sống dựa vào thẩm thấu dinh dưỡng, không có dây thần kinh hay mạch máu hỗ trợ, và tế bào sụn thường ở đơn độc một mình.

Tế bào sụn phát triển từ tế bào gốc trưởng thành, loại thông dụng nhất là tế bào gốc trung mô (MSC). Chính vì vậy, chích tế bào gốc trung mô (thay vì các loại tế bào gốc khác) được xem như một giải pháp tối ưu.

Một điểm khác nữa là tế bào gốc trung mô có khả năng biệt hoá (biến thành các tế bào khác) hạn chế, thường chỉ thành tế bào xương, sụn, và mô mỡ.

Những điểm đặc thù của tế bào sụn khiến cho việc tiêm tế bào gốc MSC thẳng vào khớp kích thích tái tạo tế bào sụn không hề đơn giản.

Nhiều câu hỏi đặt ra như làm sao chúng ta biết chắc tế bào gốc MSC khi chích vào sẽ ngưng quá trình biệt hoá ở tế bào sụn hay tế bào gốc MSC tiếp tục phát triển thành các tế bào khác như xương hay mỡ.

Nếu vậy, việc chữa viêm khớp sẽ không có tác dụng khi chúng ta không thể tái tạo tế bào sun. Chúng ta có thể làm khớp đau hơn do sản sinh ra thêm tế bao xương hay tế bào mỡ.

Hiện nay, hàng trăm nghiên cứu dùng MSC chích vào khớp cho ra những kết quả có trái ngược nhau. Nghiên cứu từ Mayo Clinic cách đây vài năm cho kết quả khả quan. Hai năm sau, các nghiên cứu độc lập lại không cho thấy sự khác biệt giữa tiêm tế bào gốc MSC và không tiêm trong chữa trị viêm khớp.

Hội Đồng Sức Khoẻ và Khoa học Hoa Kỳ (ACSH) thẳng thừng bác bỏ các nghiên cứu về tế bào gốc MSC trong trị liệu viêm khớp gối, cho rằng phương pháp này tốn tiền.

Các phân tích tổng hợp (Meta-analysis) gần đây (2019) cho thấy MSC có kết quả rất ít trong việc cải thiện viêm khớp.

Một nghiên cứu tổng hợp năm 2018 (35 nghiên cứu trên 2385 bệnh nhân) cho thấy tế bào gốc MSC cải thiện đau khớp nhưng không cải thiện nhiều dung lượng sụn. Quan trọng hơn, rất nhiều nghiên cứu về tế bào gốc bị ảnh hưởng từ các nhà tài trợ.

Tuy nhiên, các nghiên cứu về tế bào gốc chữa viêm khớp ngày càng nhiều. Gần đây nhất, một nghiên cứu đối chứng giai đoạn 3 trên 480 người tại BV ĐH Emory dùng MSC để chữa OA, kết quả sẽ được công bố năm 2021.

Nếu Tôi Bị Đau Khớp Tôi Có Nên Chích Tế Bào Gốc?

Đầu tiên và quan trọng nhất là quý vị phải biết mình viêm khớp dạng nào. Các dạng viêm khớp khác nhau cần cách chữa khác nhau.

Nếu quý vị bị viêm khớp do bệnh Gút (gout) hay phong thấp (Rheumatoid arthritis) thì các chữa hoàn toàn khác. Hiện nay, dùng tế bào gốc MSC chủ yếu chữa viêm khớp do thoái hoá (OA).

Thêm nữa, các tế bào gốc MSC hiện nay đa số trích xuất từ chính cơ thể của quý vị (mô mỡ hay xương) nên việc lấy tế bào gốc phải được thực hiện tại các cơ sở chuyên khoa, tránh bị tai biến hoặc nhiễm trùng.

Cục dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) hiện nay vẫn chưa chấp thuận dùng tế bào gốc MSC để chữa viêm khớp do thoái hoá. Vì vậy, quý vị nên cẩn thận trước khi muốn dùng thử phương pháp này.

Quý vị nên thử các phương pháp khác để chữa viêm khớp OA như chích steroid, giảm cân, thuốc uống, vật lý trị liệu, hay kem xức, trước khi quyết định thử dùng tế bào gốc.

Hiện nay tôi chưa dùng tế bào gốc để chữa viêm khớp tại phòng khám của mình.